Agorafobija

- Termin uključuje ne samo strahove od otvorenih prostora, veći s njima povezane aspekte kao što su prisutnost gužve te poteškoće brzog i lakog bijega natrag na sigurno mjesto (obično kući).

- Poremećaj je često povezan sa strahom od napuštanja kuće: strah od ulaska u trgovine, gužvu, javna mjesta,ili putovanja (ako je osoba sama) vlakom, zrakoplovom ili autobusom.

- Premda su težina anksioznosti i stupanj izbjegavajućeg ponašanja različiti, ovo je fobija koja najviše onesposobljava i neke osobe ostaju sasvim vezane za kuću.

- Mnoge osobe plaši pomisao da će kolabirati i da će ostati bez pomoći na javnom mjestu.
-Nepostojanje neposredno dostupnog izlaza jedno je od ključnih značajki mnogih agorafobičnih situacija.   

- Agorafobične situacije mogu biti kombinirane s paničnim poremećajem, ili bez njega

- Poremećaj je češći kod žena, a početak je obično u ranoj odrasloj dobi.

- Liječenje je vrlo kompleksno, a sastoji se od psihoterapije (kognitivno- bihevioralna psihoterapija) i farmakoterapije (antidepresivi- SSRI, kratkotrajno benzodiazepini) 

Fobično anksiozni poremećaji

- U ovoj skupini poremećaja anksioznost izazivaju samo, ili pretežito, određene dobro definirane situacije ili objekti (vanjski u odnosu na osobu) koji zapravo nisu opasni. Karakteristično je da se, kao posljedica toga, ove situacije ili objekti izbjegavaju ili se podnose sa strahom.
- Fobična se anksioznost ne razlikuje subjektivno, fiziološki i po vanjskom ponašanju od drugih ti jačini od blage neugode do užasa.
- Osoba može usmjeriti svoju pažnju na pojedinačne simptome, kao što su palpitacije ili osjećaj da će se onesvjestiti, a to je često povezano sa sekundarnim strahom od smrti, gubitka kontrole ili ludila. 

- Anksioznost se ne otklanja spozajom da drugi ljudi ne gledaju na tu situaciju kao na opasnu i prijeteću.

- I sama pomisao na ulaženje u anticipacijsku anksioznost.
- Fobična anksioznost često koegzistira s depresijom i odprije postojeća fobična anksioznost gotovo se uvijek pogoršava tijekom interkurentne depresivne epizode. 

Koliko dugo uzimati lijekove?

Kako je shizofrenija u većine bolesnika dugotrajna, kronična bolest, kao što je to šećerna bolest ili povišeni krvni tlak, većina će shizofrenih bolesnika vjerojatno znatan dio života, neki i cijeli život, morati uzimati lijekove po preporuci psihijatra, i bit će im potrebna dodatna skrb. Kada oboljeli prestane uzimati postaje velik rizik bolesti, ponovno se pojave shizofreni simptomi koji su mogli posve nestati nakon uzimanja lijekova. U većine bolesnika koji su prestali uzimati antipsihotike, bolest se ponovno pojavi tijekom godine dana.U dijela bolesnika, unatoč uzimanju lijekova, bolest se ponovno pojavljuje, no simptomi su tada slabiji i bolesnik se brže oporavi. Relaps bolesti najuspješnije se sprječava stalnim uzimanjem lijekova, praćenjem ranih znakova poboljšanja i primjenom psihosocijalnih metoda liječenja, uz redovite kontrole psihijatra.

Kako se liječi šizofrenija?

Sva istraživanja o mozgu i utjecaju lijekova dovela su do spoznaja da se shizofrenija može liječiti i to je prije svega antipsihoticima. Uz lijekove mogu pomoći savjetovanje, psihoterapija, eduakcija o bolesti, trening socijalnih vještina, rad s obitelji odnosno reehabilitacijske metode. Vrlo je važno uspostavljanje povjerljivog odnosa sa liječnikom i drugim stručnjacima koji učestvuju u liječenju U akutnoj fazi bolesti, kada su jasno izraženi psihotični simptomi, bolesnika je vrlo često potrebno liječiti u bolnici. Svrha liječenja shizofrenije je otkloniti, ublažiti ili smanjiti simptome bolesti tijekom akutne faze, te spriječiti ponovnu pojavu bolesti tijekom razdoblja nestanka simptoma (remisije bolesti). Antipsihotici su lijekovi koji učinkovito, u većine shizofrenih bolesnika, ublažavaju simptome bolesti ili ih potpuno uklanjaju. Otkako su prvi put upotrijebljeni, u pedesetim godinama prošloga stoljeća, antipsihotici su pomogli tisućama shizofrenih bolesnika, omogućujući im gotovo normalno društveno i radno funkcioniranje. Prije tog vremena, većina shizofrenih bolesnika život je provodila u psihijatrijskim ustanovama i azilima, gotovo cijeli život odvojena od svojih obitelji, prijatelja i vanjskoga svijeta.

Šizofrenija simptomi

Ponovimo nesto o shizofreniji. Poucno je za one koji liječe kao i za one kojij se liječe. Iako je bolest prepoznata i opisivana davno u povijesti, sadašnji naziv je uveo švicarski psihijatar Eugen Bleuler spajajući dvije grčke riječi schizo i fren, što bi značilo «rascjep duše» ili «rascjep ličnosti». On je također razlikovao fundamentalne ili osnovne i sporedne ili akcesorne simptome shizofrenije. Osnovni simptomise još nazivaju i sindrom 4A po Bleuleru, a uključuju: 

Asocijativnu slabost: mišljenje gubi asocijativni slijed i ciljnu predstavu, cijepa se ili prekida, postaje bizarno i neadekvatno. 

Afektivnu neadekvatnost: afektivitet bolesnika neprimjeren je ambijentnoj situaciji i misaonom sadržaju. Ambivalenciju: na afektivnom, voljnom i misaonom planu postoji istovremeno prisustvo oprečnih osjećaja, npr. ljubavi i mržnje, oprečnih težnji, npr. prihvaćanja i odbijanja, bolesnik nešto hoće i neće, i kontradiktornih ideja, npr. nešto je potrebno i nije potrebno.
Autizam: prekid komunikacije sa stvarnošću i povlačenje u sebe i svoj svijet
fantazija.
Sporedni simptomi su obmane opažanja (iluzije i halucinacije), sumanute ideje, funkcionalne smetnje pamćenja, osobenosti rukopisa i verbalnog izražavanja.

Šta uzrokuje depresiju?

Biološki i okolinski utjecaji imaju važnu ulogu  u razvoju depresije. Bolest se u početku javlja kao interakcija stresnih životnih događaja i konstitucije. „Znanstvenim istraživanjima otkriven je poremećaj važnih kemijskih spojeva u mozgu, prijeko potrebnihza prijenos informacija u živčanim stanicama. „Životni stresovi također pridonose ispoljavanju depresivnih simptoma. Najčešće su to poremećeni odnosi s okolinom, nezadovoljstvo poslom, učestala razočaranja, prekid veze s voljenom osobom zbog smrti, razvoda ili odvojenog života.

„Ostali čimbenici koji mogu pridonijeti razvoju depresije su: - tjelesne bolesti (oboljeli od teških tjelesnih bolesti, npr. moždanog udara, raka, bolesti štitnjače češće obolijevaju od depresije),
- žene nakon poroda posebno su osjetljive (poslijeporođajna tuga duljeg trajanja),
- naslijeđe (ako netko u obitelji ima depresiju),
- neki lijekovi kojise upotrebljavaju u liječenju povišenog krvnog tlaka, hormoni,

Kako prepoznati depresiju?

1. Depresija je bolest, jednako kao i povišen krvni tlak ili šećerna bolest.
„2. Ne smijete biti posramljeni ako ste depresivni, izrecite kako se osjećate!
„3. Neka Vaš liječnik zna sve o Vašim tegobama.
„4. Postoje učinkoviti načini liječenja depresije i ponovni povratak u  normalan život bez patnje.
„5. Depresija je bolest koja uzrokuje smetnje u osjećajnoj, ali i u tjelesnoj  sferi pojedinca. Većina ljudi tijekom života iskusi žalosno raspoloženje.
„6. Stresni događaji, poput smrti u obitelji ili financijskih problema, mogu biti povod za depresiju, a ponekad se ljudi osjećaju depresivni bez  ikakvog jasnog razloga.
7. Na pravu depresiju treba posumnjati kada se osoba konstantno osjeća žalosno svakog dana u razdoblju od dvatjedna ili duže i kad je više ništa  ne može razveseliti.
„8. Depresivni bolesnici stalno su slabo raspoloženi, tužni, bezvoljni i pojačano umorni.
„9.Ravnodušni, bez ideja, apatični, s gubitkom životne radosti, no u nekim slučajevima bolesnici mogu biti i pojačano napeti, nemirni i razdražljivi.
„10. Ljudi oboljeli od depresije mogu osjećati pretjerani sram ili krivnju.
„11. Mogu se opširno baviti mišlju o smrti i umiranju, uključujući i ideje o samoubojstvu.
„12. Što više oboljeli od depresije nauči o depresiji i što više sudjeluje u programu svoga liječenja, lakše će se osloboditi depresivnih simptoma.
„13. Izlječenje nikada ne dolazi trenutno, "preko noći": potrebno je više tjedana liječenja da bi se oboljeli osjećao bolje, stoga treba biti strpljiv.

Značaj serotonina

Serotonin predstavlja značajan neurotransmiter u mozgu, naročito u frontalnom režnju. To je deo mozga čiju aktivnost treba naročito ojačati kod depresivnih pacijenata. Mozak uopšte ne može da stvara serotonin ako tu prvo nije prisutan triptofan. Većina depresivnih pacijenata pati od gubitka apetita (apetit se povećava samo u malom broju slučajeva). Stoga hrana koju unose treba da sadrži velike količine triptofana.

Sadržaj triptofana u namirnicama (mg/100 gr):-Neobrano mleko  46
-Pasulj  267
-Orasi 290
-Bademi 322
-Susamovo seme 358
-Glutensko brašno 510
-Seme bundeve 578
-Tofu (sir od soje) 747

Depresivni pacijenti su veoma osetljivi na čak vrlo malo, privremeno smanjenje količine triptofana, a ako samo jedan dan ne bi uzeli umerenu ili veliku dozu triptofana, oni bi ponovo zapali u depresiju.

Teorija Stevena Reissa

Konstrukt anksiozne osjetljivosti uveli su Steven Reiss i Richard McNally  osamdesetih godina prošlog stoljeća i ovaj konstrukt je sastavni dio Reissovih teorija:  teorije očekivanja, teorije osjetljivosti, kao i novije teorije motivacije  (McNally, 2002;  Reiss i sur. 1986; Reiss, 1991; Reiss, 2004). U okviru ovih teorija porijeklo i razvoj  anksioznosti se tumači u terminima osobnih vjerovanja i očekivanja vezanih za moguće  objektivne opasnosti javljanja anksioznih simptoma. Prema Reissovoj teoriji anksiozna  osjetljivost povećava osobni rizik za različite anksiozne poremećaje, posebice panične  napade, djelujući kao pojačivačprethodnih anksioznih doživljaja. K tome, osobe s  povišenim razinama anksiozne osjetljivosti sklonije su razviti anksioznost u odgovoru na  vlastite anksiozne simptome, što rezultira u samopotkrepljujućem krugu koji može kulminirati i u paničnim napadima. Reiss je 2000. godine proširio svoju teorijuosjetljivosti na sveobuhvatniju teoriju  motivacije smatrajući da je anksiozna osjetljivost jedan od motivacijskih čimbenika koji  se javljaju veću ranoj dobi i koji predstavlja rizik za različite poremećaje, pa čak i one  poput depresije, shizofrenije i autizma (Reiss i sur., 2001). Prema Reissovoj teoriji,  motivacija za izbjegavanjem objekata koji izazivaju strah nastaje kao funkcija 2 skupine  varijabli koje se opisuju kao očekivanja (expectation) i osjetljivosti (sensitivity).

Očekivanje se odnosi na misli koje osoba ima u situaciji kada se pojavi objekt koji je izvor straha (npr. Očekujem da će se ovaj avion srušiti; Očekujem da će me ovaj pas ugristi; i sl.).
Osjetljivost se odnosi na razloge javljanja straha koje osoba navodi opisujući svoj  strah od specifičnog objekta ili situacije (npr. Ovo stezanje u grlu će izazvati gušenje;  Panični napad će uzrokovati srčani udar).

Anksiozna osjetljivost

Anksiozna osjetljivost se opisuje kao strah od javljanja anksioznih simptoma i  tjelesnih senzacija povezanih s anksioznošću, a koji proizlazi iz uvjerenja da ti simptomi i  tjelesne senzacije mogu imati negativne tjelesne, psihološke i socijalne posljedice. Kao što se neke osobe plaše zmija, letenja avionom, javnog nastupa, tako se neke osobe plaše  osjećaja koji prate strah, anksioznost ili paniku. Osoba koja ima visoke razine anksiozne  osjetljivosti iznenadni ubrzani rad srca će interpretirati kao znak predstojećeg srčanog  udara, odnosno grčeve u trbuhu kao znak za hitnu kiruršku intervenciju. Tjelesno zdrava osoba koja ima ovakve pogrešne interpretacijesigurno  će doživljavati još veću anksioznost, što će izazvati još jače lupanje srca i tako će se naći u zatvorenom krugu koji  kulminira u paničnom napadu (Taylor, 1995a). Početak ovog kruga je u strahu od  tjelesnih senzacija povezanih s anksioznošću (anksiozna osjetljivost). Tako Reiss (1991)  kaže: "Osobe koje se plaše anksioznosti postepeno razvijaju strah od svake situacije u  kojoj postoji bar mala vjerojatnost ili očekivanje da će se javiti anksioznost. Budući da je  toliko mnogo takvih situacija, osobe koje suiznimno osjetljive na anksioznost razvijaju  strah od velikog broja situacija".

Vježbe opuštanja i imunološki odgovor

Pokazalo se da vežbe opuštanja sprečavaju opadanje imuniteta usled stresa. 34 studenata dobrovoljaca je dalo krv na analizu radi utvrđivanja ćelijskog imuniteta mesec dana pre ispitnog roka i još jedanput drugog dana ispitnog roka. Polovina studenata je upražnjavala vežbe opuštanja u periodu između dve analize krvi. Druga analiza je pokazala da je njihov imunitet mnogo snažniji od imuniteta onih studenata koji nisu radili vežbe opuštanja.

Bio-odgovor - je instrument tj. tehnika kojom se nadgledaju telesne funkcije kao što su srčani ritam, električni otpor kože i slično, dok je pacijent izložen različitim životnim situacijama. Merenja su uzajamno povezana sa reakcijama kao što su nivo opuštenosti koji pacijent oseća. Tehnike opuštanja pomažu pacijentu da nauči kako da se opusti. Senzori se pričvrste za kožu na različitim mestima na telu i njima se meri mišićni tonus, otpor kože, puls, krvni pritisak itd. Osoba priključena na taj aparat može na taj način da vidi kako različite metode utiču na izmerene indikatore stresa. Cilj je pomoći pacijentu da postane svestan šta izaziva stres, koji su njegovi simptomi i da nauči kako da uspešnije upravlja stresom.

                                    

Post (uzdržavanje od hrane) i upravljanje stresom

Jedan od najzanimljivijih primera pozitivnog uticaja posta je, možda, grupa hemijskih jedinjenja pod nazivom “vrući šok (heat shock) proteini” (HSP). Kao što možete videti iz njihovog naziva, ova hemijska jedinjenja koja proizvodi vaše telo mogu vam, zapravo, pomoći da savladate stres izazvan velikom vrućinom kao i nekim drugim fizičkim traumama. Zanimljivo je to što post povećava prozvodnju jednog značajnog broja vrućih šok proteina. Da li ovo ukazuje na to da nam post pomaže u savladavanju drugih aspekata stresa ili ne još uvek nije sasvim jasno. Ipak, to nameće zanimljiva pitanja vezana za primenu posta koja su se tokom čitave istorije vezivala za traženje duhovne snage često u kontekstu stresnih situacija.

Pacovi kojima je smanjen broj kalorija za 60% imali su produženu srednju i apsolutnu vrednost životnog veka i smanjen broj bolesti koji se javlja sa godinama kao što su srčani udar, ateroskleroza i rak. Smanjenje broja kalorija snižava prosečnu telesnu temperaturu i dozvoljava organizmu da iskoristi hranljive materije metabolišući masti umesto ugljenih hidrata. Osim toga, smatra se da smanjenje broja kalorija usporava proces starenja koji se povezuje sa reakcijama slobodnih kiseonikovih radikala.

Biljke koje treba izbjegavati

Baš kao što neke biljke mogu biti od pomoći u savladavanju stresa, tako neke druge biljke mogu zapravo stvoriti probleme. Guarana predstavlja jedan takav primer. Guarana je proizvod koji se dobija od semena amazonske lijane Paullinia cupana i u poslednje vreme je postala dovoljno popularna da su ljudi već počeli da je gaje. Bogata je kofeinom i u Brazilu se uveliko koristi u proizvodnji stimulansa, bezalkoholnih pića i slatkiša. Nedavno je postala sastavni deo određenih američkih artikala i proizvoda na bazi bilja. Guarana je izuzetno snažan stimulans centralnog nervnog sistema, najverovatnije zato što sadrži kofein, teofilin i teobromin. U majskom broju (2000. god.) magazina Herb and Dietary Supplement Report priznati farmaceut Danijel Vagner (Daniel T. Wagner) ukazuje na značajnu vezu između depresije i upotrebe guarane. On upozorava da određeni antidepresivi, naročito Velbutrin mogu teoretski biti opasni ako se uzimaju u kombinaciji sa guaranom.

Kratkotrajne metode ublažavanja stresa

Pored toga što u borbi protiv stresa treba da usvojimo metode koje treba primenjivati čitavog života, postoji čitav niz kratkotrajnih metoda koje mogu biti od velike pomoći. Te metode se mogu primeniti na dva načina. Prvo, one se mogu primenjivati da bi vam pomogle tokom izrazito stresnog perioda u vašem životu (npr.

kratkotrajna primena lekovite biljke Kavakava). One se mogu primeniti i u cilju poboljšanja sposobnosti uopšte da se izborite sa stresom.

 Kratkotrajni načini  ublažavanja stresa:
1. Terapije lekovitim biljem
2. Post
3. Bio-odgovor
4. Opuštanje
5. Kalcijum uklanja predmenstrualni sindrom

Istočnjačka meditacija i hipnoza

Istočnjačka meditacija i hipnoza:
- Istočnjačka meditacija je u oštroj suprotnosti sa religijskim (biblijskim) razmišljanjem usredsređenim razmišljanjem.
- Alfa moždani ritam je prisutan umesto beta ritma.
- To označava stanje nalik na trans u kojem informacije zaobilaze frontalni režanj.
- Kao i kod hipnoze misli su potisnute, a moć rasuđivanja nije prisutna.
- Moguće je kontrolisati um osobe koja meditira.

Religijsko razmišljanje

Religijsko razmišljanje predstavlja još jedan način kontrolisanja stresa. Smatram da svakodnevna molitva i razmišljanje predstavljaju našu nasušnu potrebu. Molitva i usredsređeno razmišljanje predstavljaju oblik odmora i obnavljanja koje malo ljudi ceni onoliko koliko bi trebalo. Međutim, važnost ove teme nalaže nam da se njome pozabavimo i ovde.
 Odlike religijskog  razmišljanja:- Religijsko razmišljanje i molitva pružaju olakšanje od stresnih misli i osećanja.
- Moć rasuđivanja ljudskog mozga mora biti aktivna tokom procesa razmišljanja.
- Dominiraju beta moždani talasi u frontalnom režnju, što govori o aktivnom rasuđivanju.
- Naše najviše intelektualne moći, uključujući moć duhovnog rasuđivanja, smeštene su u frontalnom režnju.

Adekvatan odmor i san poboljšavaju mentalno zdravlje

Zabrinutost može da izazove kratak spoj kod jednog od najvažnijih načina za oslobađanje od stresa dovoljno odmora. Svima nama je potrebno dovoljno odmora ako želimo da imamo dobro mentalno zdravlje. Četiri dimenzije odmora predstavljene su u knjizi  Zakoni zdravlja i izlečenja. Dve dimenzije se mogu ovde primeniti. Prvo, odmor predstavlja proces obnavljanja koji je neophodan da bi se čovek odbranio od stresa i zabrinutosti. Drugo, stres i zabrinutost mogu izazvati nesanicu, onemogućavajući čoveku da se odmori onoliko koliko mu je potrebno. Stres i zabrinutost su dva glavna uzročnika nesanice.
 Začarani krug stresa i nesanice:- Stres ometa normalan san.
- Nedovljno sna izaziva veći stres.
- Veći stres dovodi do još ozbiljnije nesanice.
- Ozbiljnija nesanica sada izaziva još veći stres.

Kvalitetna muzika blagotvorno djeluje na um

Jedno od pitanja koje se postavlja kada je u pitanju muzika jeste da li ona po samoj svojoj prirodi oslobađa od stresa ili osoba mora da nauči kako da se opusti slušajući muziku. Jedan od načina na koji možemo razmotriti ovo pitanje jeste pog -le  dati kako muzika utiče na male bebe. Iako se može dokazati da je fetus izložen zvucima u materici, on verovatno nije naučio tehnike opuštanja vezane za njegovu izloženost muzici.
Blagotorno dejstvo umirujuće muzike:- Ublažava zabrinutost
- U velikoj meri utiče na ritam i funkciju mozga
- Čini slušaoca opuštenijim
- Smanjuje potrebu za lekovima protiv bolova kod osoba koje boluju od raka i žena na porođaju
- Podstiče društvenost
- Ublažava simptome kod “poremećenih i nepristupačnih” psihijatrijskih pacijenata

Liječenje sintetičkim lijekovima

Benzodijazepini predstavljaju grupu lekova koja se skoro najčešće koristi u lečenju stresa i zabrinutosti. Mnogi popularni lekovi protiv zabrinutosti spadaju upravo u ovu grupu. Na toj listi se nalaze Bensedin, Diazepam kod nas, te Ksanaks (Xanax), Klonopin, Valium, Ativan, Paksi -pam (Paxipam) i Librium. Iako ove lekove svakako treba koristiti u lečenju određenih ozbiljnijih zabrinutih poremećaja, ja ih spominjem prvenstveno da bih odvratio ljude od uzimanja tih lekova zbog njihovih neželjenih efekata. Benzodijazepini se povezuju sa čitavim nizom rizika.
 Neželjeni efekti benzodijazepina:- Pospanost
- Umor
- Zavisnost
- Rizik od “rebound simptoma”
- Stomačne i probavne tegobe
- Smanjen radni učinak
- Povećan apetit
- Interreaguju sa drugim lekovima
- Nelorenacija sa alkoholom
- Povećan rizik od povreda
- Oštećenja ploda
- Disajni problem

Masaža

Postoje jasni dokazi da masaža pomaže čoveku da se izbori sa stresom. Mehanizmi putem kojih masaža deluje na organizam nisu sasvim jasni. Ono što nije potpuno jasno je da li ona otklanja stres tako što blagotvorno deluje na organizam u fizičkom smislu, usled fizičkog kontakta sa drugom osobom koja vam želi dobro, ili je u pitanju kombinacija oba ova faktora. Ne znajući tačno da li ona deluje uglavnom na fizičkom ili socijalnom nivou, ja sam je po nekom svom uverenju svrstao u fizičku kategoriju. U jednoj studiji koja baca novo svetlo, članovi porodice su masirali decu koja su bolovala od juvenilnog reumatoidnog artrita. Decu koja su patila odblagog do srednje teškogoblika ove bolesti roditelji su masirali 15 minuta dnevno u periodu od 30 dana (dok je kontrolna grupa išla na terapiju opuštanja). Nivo zabrinutosti i hormona stresa (kortizol) kod dece se smanjio odmah nakon masaže. Prema izjavama same dece, njihovih roditelja, a i proceni njihovog lekara, tokom tog perioda od 30 dana, bol se smanjio (i u pogledu učestanosti i intenziteta).

Redovne fizičke vježbe

Fizička aktivnost je još jedan važan sastavni deo zdravog načina života koji sprečava pojavu stresa. Odavno je poznanato da redovne fizičke vežbe sprečavaju nastanak srčanog i moždanog udara i nekih tipova raka. Osim toga, one mogu delovati i kao zaštita od štetnih posledica svakodnevnog životnog stresa na fizičko zdravlje. Medicinska literatura pokazuje da redovne fizičke vežbe mogu biti od izuzetno velike pomoći u održavanju mentalnog zdravlja i kontroli stresa. Izgleda da redovne umerene fizičke vežbe doprinose i jačanju imunog sistema, čime, verovatno, sprečavaju pad imunog sistema usled stresa. Zanimljivo je da fizička aktivnost koja uključuje i razmišljanjemože biti izuzetno korisna. Na primer, neki naporan posao u dvorištu ili bašti ili cepanje drva mogu se pokazati mnogo korisnijima od šetnje. Uostalom, vi možete nesmotreno razmišljati o svom stresu dok šetate. Praktičan fizički zadatak često zahteva veću mentalnu koncentraciju od šetnje ili vožnje biciklom, tako da postoji manja verovatnoća da ćete razmišljati o svom stresu dok radite vežbe radi ublažavanje stresa.

Fizički zdrav stil života ublažava stres

Fizički zdrav stil života je izuzetno važan u borbi protiv stresa.Što vaše telo bude bolje funkcionisalo, to ćete moći bolje da se izborite sa stresom. Zdravo telo vam pomaže da lakše prebrodite stresne životne situacije. Čak i kada ste izloženi stresorima koje još niste uklonili ili im se prilagodili, bolje fizičko zdravlje će vam

pomoći i zaštititi vas od neželjenih efekata koje ovi stresori mogu imati po vaše zdravlje.

Životne navike koje poboljšavaju fizičko zdravlje:- Pravilna ishrana
- Redovne fizičke vežbe
- Izbegavanje “legalnih droga” kao što su nikotin (pušenje), kofein (kafa) i alkohol
- Minimalna upotreba lekova

Jedan od najvažnijih elemenata zdravog načina života je pravilna ishrana.

Devet najznačajnijih tačaka optimalne ishrane:
- Prihvatite vegetarijanski način ishrane zasnovan na upotrebi biljaka.
- Izbegavajte “rafinisanu hranu” tako što ćete što je moguće više namirnica uzimati u njihovom prirodnom obliku (npr. integralni hleb umesto belog hleba).
- Unosite samo onoliko kalorija koliko vam je potrebno da biste održali svoju idealnu težinu.
- Izbegavajte stimulanse poput kofeina (kafa) i njemu srodne hemijske supstance (npr. teobromin u čokoladi).
- Neka vam doručak bude obilan.
- Imajte dva ili najviše tri obroka na dan.
- Izbegavajte grickanje između obroka.
- Neka vam večera bude lagana ili je sasvim preskočite.
- Pijte velike količine vode između obroka (bar 8 čaša na dan).

Prepoznaj svoje stresore

Svoje stresore najbolje možete prepoznati kada ste sami i ništa vas ne ometa. Isključite TV, radio, CD plejer i telefon i u samoći razmišljajte neko vreme o svom životu. Posebno se zadržite na onim stvarima zbog kojih ste trenutno uznemireni. Koje stvari vi lično smatrate stresorima u vašem životu? Konstruktivan način za otkrivanje različitih tipova stresora jeste postaviti ista ona pitanja koja postavljaju novinari kada sastavljaju svoje izveštaje. Oni traže odgovore na pet pitanja – Ko, Šta, Kada, Gde i Zašto? Postavite i vi sebi ta pitanja. Na primer, ko je u vašem životu stresor, ili u kojim situacijama on ili ona povećavaju vaš nivo stresa? Jedna supruga možda smatra da ima predivnog muža, ali njegov običaj da pred spavanje smanji temperaturu u stanu za pet stepeni kod nje još uvek izaziva stres. Odgovor na pitanja “Kada i Gde” osećate najveći stres može da glasi ujutru kada kroz gužvu u saobraćaju putujem na posao. Prepoznali ste glavne izvore stresa u svom životu. Koji je sledeći korak? Postoje, zapravo, dva načina na koja se možete boriti sa svakim od tih stresora. Prva opcija je da izbegavate ili uklonite izvor stresa. Pošto ovo nije uvek moguće, a ni poželjno, druga opcija je ono što se naziva “zdravim prilagođavanjem”.

Opsesivno - kompulzivni poremećaj (OKP)

OKP je poremećaj čije su dve glavne karakteristike opsesija i prisilne radnje (kom pulzije). Klasičan primer bi bio preteran strah od klica, zbog čega osoba stalno iznova, i to mnogo češće nego što je normalno, detaljno pere ruke. Strah od klica je opsesija, a preterano često pranje ruku je prisilna radnja. Ta uznemiravajuća opsesija se smatra problemom koji se mora rešiti, a kao rezultat toga, dotična osoba se oseća primoranom da ga reši. Mi ne govorimo o normalnoj brizi o higijeni ili bezbednosti (npr. kada ponovo
proveravate da li ste zaključali kuću). Ako na aktivnosti vezane za ovaj poremećaj “odlazi” najmanje sat vremena dnevno i ako vas one uznemiravaju do te mere da ne možete normalno da obavljate svakodnevne poslove, onda je u pitanju OKP.

Razvoj i lečenje  opsesivno-kompulzivnog poremećaja- Simptomi mogu biti manje i više izraženi.
- Nasledni faktor igra značajnu ulogu.
- Pogoršava se u stresnim životnim situacijama.
- Leči se sintetičkim lekovima i kognitivnobihevioralnim terapijama koje ne uključuju upotrebu lekova.
- Lekovi koji povećavaju nivo serotonina veoma su efikasni.

Fobije

Za fobije je karakterističan ekstreman, iracionalan strah. Jedan od primera je neverovatan strah od pauka. Fobije od neke određene stvari ili pojave poput ove su uobičajena pojava i javljaju se kod svakog desetog čoveka. Poremećaj može ili ne mora da oslabi čovekov organizam, što zavisi od toga koliko se lako može izbeći sam izvor određene fobije. Međutim, ako se osoba često susreće sa predmetom kojeg se plaši, ona može u velikoj meri da izmeni život u pokušaju da izađe na kraj sa tim svojim stanjem. Dodatnu komplikaciju
pred stavlja činjenica da se samo oko 20% fobija kod odraslih osoba izleči bez terapije.  Za razliku od mnogih poremećaja usled zabrinutosti, specifične fobije generalno gledano  ne mogu da budu posledica samo jednog stresnog događaja. Stresor je mnogo češće jedan stav koji prenose ostali članovi porodice ili bliski prijatelji. Nije teško zamisliti da postoji verovatnoća da će majka koja se neobično mnogo plaši pauka ili oluje taj isti strah preneti i na svoju decu. Nasuprot specifičnim fobijama, postoje i društvene fobije. Društvene fobije se odlikuju neprimerenim strahom ili zbunjenošću u određenim društvenim situacijama. Stanje se može u velikoj meri pogor -šati ako se osoba zbunila ili doživela neki stres pred većim brojem ljudi. Na sreću, postoje efikasne terapije za lečenje fobija, kao što smo videli u slučaju ostalih poremećaja usled zabrinutosti.

Metode lečenja fobija:- Postepeno suočavanje žrtve sa onim čega se plaši
- Polagano, duboko disanje iz dijafragme
- Inhibitori MAO (lekovi)
- Beta-blokatori (lekovi) za društvene fobije
- Kognitivno-bihevioralna terapija
- Lekovite biljke ili sintetički lekovi protiv zabrinutost

Post - traumatski stres (PTSP)

 Tipični znaci post-traumatskog stresnog poremećaja (PTSP):- Žrtva je doživela tešku emocionalnu traumu.
- Žrtva ima zastrašujuće misli i sećanja.
- Takve misli pokreću svakodnevni događaji.
- Ova bolest je prvi put primećena kod ratnih veterana koji su doživeli šok jer su u ratu bili izloženi snažnoj artiljerijskoj paljbi.
Ovo stanje može oslabiti celokupan organizam i narušiti bliske međuljudske od nose.
Reakcije žrtava post-traumatskog stresnog poremećaja:- Košmari
- Problemi sa spavanjem
- Strahovi tokom dana
- Depresija
- Povlačenje u sebe
- Nepoverljivost prema drugima
- Emocionalna neosetljivost
- Osećaj bespomoćnosti

Žrtva, takođe, obično izbegava situacije koje bude neprijatne uspomene. Nedavno obavljena istraživanja pokazuju da osobe koje pate od PTSP mogu imati veće šanse da se kasnije upletu u neke kriminalne radnje, što predstavlja posledicu agresivnog ponašanja i nedostatka samokontrole. Neka druga istraživanja ukazuju na povezanost između PTSP i povećanog rizika od hroničnih bolesti kao što je infarkt.

Panika

Fizički simptomi panike:
- Lupanje srca
- Bol u grudnom košu- Znojenje
- Ošamućenost ili vrtoglavica
- Drhtavica ili trešenje
- Mučnina ili drugi stomačni problemi
- Nedostatak vazduha
- Obamrlost ili žmarci koji prolaze kroz telo
U svom najblažem obliku, panični poremećaj izaziva veoma uznemiravajuće simptome. Napadi panike se ne događaju samo onima koji pate od paničnog poremećaja, već se ponekad mogu javiti i kod onih ljudi koji ne pate ni od kakve mentalne bolesti. Ovakvi napadi su obično prateća pojava nekih drugih psihijatrijskih stanja kao što su socijalna fobija (strah od neprijatnosti u društvu), opšti poremećaj usled zabrinutosti i težak oblik depresije. Da bi se kod nekoga dijagnostikovao panični poremećaj, ta osoba bi morala prethodno doživeti najmanje dva neočekivana napada panike i brinuti zbog napada koji bi joj se mogli dogoditi u budućnosti ili preduzimati mere predostrožnosti da bi takve napade izbegla. Kod osoba koje imaju ovakav poremećaj, izražena zabrinutost u periodu između napada može, zapravo, izazvati pravu fobiju. Na primer, ako neko doživi napad panike tokom vožnje vozom, on može dobiti strah od vozova.

Generalizovani poremećaj usljed zabrinutosti (GAP)

GAP prvi na listi, obično ne izaziva neka veća oštećenja. Osobe koje pate od ovog poremećaja uglavnom sasvim normalno funkcionišu u društvu. Dobra vest je ta što kod većine ljudi ovo stanje prolazi sa godinama. Čini se da simptomi vremenom postaju sve manje izraženi. Ipak se mogu javiti onesposobljavajući slučajevi GAP. I lekovi i terapije koje ne podrazumevaju upotrebu lekova mogu pomoći u ovakvim slučajevima. Buspiron (BuSpar), lek koji se izdaje na recept, može biti od neke pomoći. Međutim, pet vrsta terapija koje ne podrazumevaju upotrebu lekova takođe su se pokazale efikasnim. To su kognitivno-bihevioralna terapija, redovne fizičke vežbe, bio-fidbek, tehnike opuštanja i terapija usredsređena na duhovnost. 

Treba biti veoma oprezan kada je u pitanju terapija lekovima. Postoji najmanje tri razloga zašto primenjivanje ovog naizgled najlakšeg metoda lečenja može biti pogrešan izbor. Prvo, može proći i nekoliko
nedelja pre nego što primena buspirona dovede do nekih pozitivnih rezultata. Drugo, ona može izazvati čitav niz neželjenih efekata uključujući vrtoglavicu, pospanost i mučninu. Treće, postoji zabrinutost da se GAP pogoršava kada se prekine upotreba lekova. Generalno gledano, velika većina pacijenata ne želi da uzima lekove do kraja života ako se njihov problem može rešiti nekim drugim vrstama terapije.

Kako prepoznati osjećaj usljed zabrinutosti?

Tipovi poremećaja usled  zabrinutosti:
- Generalizovani anksiozni poremećaj (GAP) (eng.GAD): preterana briga i napetost oko svakodnevnih, uobičajenih događaja i odluka.
- Panični oremećaj: napadi preterano velikog straha i zebnje koji se javljaju i po -navljaju iznenada i bez nekog vidljivog razloga praćeni izraženim fizičkim simptomima.
- Post-traumatski stresni poremećaj (PTSP): reakcija na neki strašan događaj koji se vraća u vidu zastrašujućih, opterećujućih sećanja povećava aktivnost i umrtvljuje normalne emocije.
- Fobije – dva tipa: Specifična fobija:strah od predmeta ili situacije. Socijalna fobija: strah od preterane zbunjenosti.
- Opsesivno-kompulzivni poremećaj (OCD): opterećujuće, neželjene misli koje se stalno ponavljaju i rituali koje osoba obavlja osećajući da je to hitno i preko potrebno.

Stres i mozak

Stres pogađa sve aspekte čovekovog bića fizički, društveni, duhovni i mentalni. Poslednji od ova četiri aspekta  aspekt mentalnog zdravlja jeste taj gde posledice stresa često predstavljaju najveći razlog za zabrinutost.  Naše mentalno zdrav lje određuje ko smo. Bez dobrog mentalnog zdravlja, kvalitet našeg života
trpi u fizičkom, društvenom i duhovnom smislu.  Stres se, takođe, povezuje sa određenim vrstama disocijativnih stanja, kao kada, na primer, izgubite dodir sa svojom okolinom sanjareći o nečemu, ili čak, zbog poremećaja pamćenja, zaboravite čitava poglavlja svog života. U stvari, jedan nedavno sačinjen izveštaj ukazuje na mogućnost da su vantelesna iskustva na samoj granici smrti manifestacije dramatičnog disocijativnog stanja. Disocijativna stanja su obično posledica velikih stresova u životu. Dok je u takvom stanju, osoba primećuje da njen um deluje nezavisno od njenih emocija pa čak i tela. U disocijativno stanje može zapasti svako kada se okolnosti nameste. To ne mora da znači da je osoba i mentalno nestabilna. Dokazi govore da vantelesna iskustva na granici između života i smrti pre predstavljaju stanje izmenjene svesti nego neku vrstu duhovnog iskustva. Mozak može doživeti zapanjujuće promene pod uticajem ogromnog stresa, trauma ili nedostatka kiseonika.